|
|
medicamenteuze behandeling van HS |
 |
|
|
|
Lokale
producten
Lokaal aangebrachte
antiseptische middelen en
lokale antibiotica
zoals bijvoorbeeld betadine jodium zeep,
Hibiscrub, clindamycine lotion en erytromycine
lotion kunnen de hoeveelheid bacteriën op de
huid verminderen en daarmee mogelijk een bijdrage
leveren, vooral aan het voorkomen van nieuwe
ontstekingen. Bestaande abcessen en diepere
ontstekingen reageren er niet op.
Clindamycine lotion
1%
Clindamycine lotion 1% is
een antibiotica lotion die lokaal wordt
aangebracht. Het middel wordt ook gebruikt bij
gewone acne. In 1983 is een gecontroleerde
studie gepubliceerd waarin clindamycine 1%
lotion werd vergeleken met een lotion zonder
actieve bestanddelen (placebo) bij patiënten
met milde tot matig ernstige hidradenitis
suppurativa (Hurley stadium I en II). De
conclusie was dat clindamycine beter werkte dan
placebo.
Resorcinol crème
Resorcinol crème 15% is een crème met een licht
slijtend en indrogend effect. De crème heeft een
preventief effect. De hoornpluggen die de
haarzakjes verstoppen, aan de buitenkant
zichtbaar als zwarte mee-eters (comedonen)
kunnen door resorcinol worden opgelost. Er
kunnen lokale bijwerkingen optreden zoals
irritatie (roodheid en schilfering) en
tijdelijke verkleuring van de behandelde huid.
Ook ondergoed kan bruin verkleuren. Resorcinol
crème is beschikbaar in de sterktes 5%, 10% en
15%. Bij
hidradenitis suppurativa wordt alleen de hoge
concentratie van 15% gebruikt. Deze crème kan
door de apotheker zelf gemaakt worden maar is
ook tegen lage kostprijs te bestellen bij de
groothandel. Het advies is om het 1 keer per dag
aan te brengen, meestal 's avonds voor het
slapen gaan. Als het teveel irriteert één of
meerdere dagen overslaan.
Hibiscrub
Hibiscrub is een
anti-bacteriële zeep oplossing. Het kan de huid
reinigen en de hoeveelheid bacteriën
verminderen. Het is niet zeker of het enig
effect heeft op hidradenitis suppurativa want
hoewel er allerlei bacteriën groeien in de
holtes en de fistels, zijn die niet de oorzaak
van HS. Bovendien wordt alleen de hoeveelheid bacteriën op
de huid verminderd, het bereikt niet de fistels
onder de huid.
Betadine
jodium
Betadine
jodium is een anti-bacteriële zeep oplossing.
Het kan de huid reinigen en de hoeveelheid
bacteriën verminderen. Voor Betadine jodium
geldt hetzelfde als voor Hibiscrub.
|
Antibiotica
Antibiotica
zoals doxycycline, minocycline, tetracycline,
clindamycine en rifampicine zijn effectief tegen
bacteriën maar daarnaast hebben ze nog een
tweede werking, namelijk dat ze ontstekingen
remmen. De ontstekingsremmende eigenschappen
van deze bijzondere groep antibiotica staat los
van het effect op bacteriën. Ze remmen de witte bloedcellen, die
op de ontstoken plekken afkomen, en brengen
daarmee rechtstreeks het ontstekingsproces tot
rust. Normaal worden antibiotica kortdurend
gegeven, maar voor deze antibiotica geldt dat
niet: ze worden zonodig maandenlang gegeven. Als
antibiotica langdurig gebruikt worden dan kunnen
bacteriën er ongevoelig voor worden (resistent).
Zelfs als dat gebeurt dan blijven deze
antibiotica werken, want het ontstekingsremmende
effect blijft bestaan.
Antibiotica kunnen ook kortdurend worden
gebruikt (1-2 weken) om hevige infecties met
abcesvorming te bestrijden. Over het algemeen
wordt dan gekozen voor een krachtig antibioticum
(b.v. Augmentin 3 x per dag of clindamycine in een hogere
dosering), dat effectief
is tegen de meeste bacteriën die kunnen worden
aangetroffen in de ontstekingen.
Voor alle
antibiotica geldt dat ze het ontstekingsproces
slechts tijdelijk onderdrukken. De roodheid,
pijn en zwelling kan er tijdelijk door afnemen,
nieuwe infecties kunnen worden voorkomen, maar
bestaande abcessen en fistelgangen zullen er
niet door verdwijnen, en na staken komt het
probleem weer terug.
Doxycycline
Doxycycline behoort tot de tetracyclinen. De
standaard dosering is 1 x daags 100 mg.
Doxycycline of minocycline zijn vaak de
antibiotica waarmee begonnen wordt bij patiënten
met hidradenitis suppurativa. Tijdens gebruik
van doxycycline kan een verhoogde gevoeligheid
voor zonlicht ontstaan. Dit gebeurt niet bij
iedereen, er zijn ook patienten die met
doxycycline zonder problemen de zon in kunnen.
Lees verder de
bijsluiter van doxycycline.
Minocycline
Minocycline
behoort tot de tetracyclinen. De standaard
dosering is 1 x daags 100 of 50 mg. Bij
langdurig gebruik in hoge doseringen kunnen bij
minocycline blauwe verkleuringen van de huid
optreden. Lees verder de
bijsluiter van minocycline.
Tetracycline
Tetracycline was het eerste middel uit deze
groep. De standaard dosering is 3-4 x per dag
500 mg. Omdat het makkelijker is om een middel
te gebruiken dat maar 1 x per dag hoeft te
worden ingenomen, wordt tetracycline niet zo
vaak meer gebruikt. Lees verder de
bijsluiter
van tetracycline.
Clindamycine
Clindamycine is een antibioticum dat werkt tegen
huidbacteriën die aan de oppervlakte leven zoals
stafylokokken, maar ook tegen bacteriën die in
de diepte leven. Daarnaast is het een middel met
ontstekingsremmende eigenschappen. Het wordt bij
ernstige hidradenitis suppurativa voorgeschreven
in combinatie met rifampicine, maar ook zonder
rifampicine werkt clindamycine in een dosering
van 2 x daags 300 mg erg goed bij hidradenitis
suppurativa. Dit is een lage onderhoudsdosering,
als clindamycine bij infecties wordt
voorgeschreven dan is de hoeveelheid veel hoger,
bijvoorbeeld 4 x daags 300 mg of 3 x daags 600
mg. Lees verder de
bijsluiter van
clindamycine.
Clindamycine
+ rifampicine
De combinatie van
clindamycine 2 dd 300 mg
+ rifampicine 2 dd 300 mg bij hidradenitis
suppurativa is onderzocht in meerdere studies,
en het is een effectieve behandeling. De
belangrijkste bijwerking van clindamycine is
diarree. Ook maagpijn komt voor. Bij ernstige
diarree kan de behandeling niet worden
voortgezet. Clindamycine kan in de darmen
overgroei van de bacterie Clostridium difficile
veroorzaken, en deze veroorzaakt ernstige
diarree. Rifampicine veroorzaakt een oranje
verkleuring van de urine. Lees verder de
bijsluiter van
rifampicine.
Triple therapie
De triple therapie
is een combinatie van 3 antibiotica tegelijk:
rifampicine 1 x daags 10 mg per kg +
moxifloxacine 1 x daags 400 mg + metronidazol 3
x daags.
Franse onderzoekers hebben beperkte ervaring
opgedaan met deze combinatie. Het is een
combinatie die bijwerkingen kan veroorzaken en niet lichtvaardig moet worden
voorgeschreven, alleen in ernstige gevallen die
niet reageren op andere schema's.
Augmentin (amoxicilline-clavulaanzuur)
Amoxicilline-clavulaanzuur is een antibioticum
dat bij diverse huidinfecties wordt gebruikt.
Bij hidradenitis suppurativa kan het, kortdurend
(1 of 2 weken) worden gebruikt als er een
ernstig ontstoken abces is. Ook na ingrepen
waarbij een abces of fistel is verwijderd en
waarbij de wond is gehecht wordt
amoxicilline-clavulaanzuur gebruikt.
Amoxicilline-clavulaanzuur kan ook het evenwicht
tussen bacteriën in de darm verstoren, waarbij
maagdarmklachten kunnen optreden. Ook kan het
overgroei van schimmels (Candida) veroorzaken in
de vagina of in de mondholte. Lees verder de
bijsluiter van amoxicilline-clavulaanzuur.
|
Ontstekingsremmende middelen
De ontstekingsreacties (roodheid, zwelling,
pijn) kunnen tijdelijk worden onderdrukt door
corticosteroïden (bijnierschorshormonen).
Corticosteroïden kunnen in tabletvorm worden
gegeven, of rechtstreeks worden ingespoten in
zwellingen en abcessen. Corticosteroïden
onderdrukken het afweersysteem en brengen
daardoor de ontstekingen tot rust. Nadeel is dat
het afweersysteem nodig is om bacteriën onder
controle te houden. Bacteriële infecties kunnen
dus ernstiger verlopen bij iemand die
corticosteroïden gebruikt. Dit kan worden
voorkomen door gelijktijdig antibiotica in te
nemen.
Ook dapson
is in de afgelopen jaren toegepast als
ontstekingsremmer bij hidradenitis suppurativa.
Het middel werkt niet zo goed als de
aternatieven, werkt ook niet bij iedereen, en
kan veel bijwerkingen hebben. Daarom wordt het
niet als eerste keus aanbevolen.
Sinds 2002 zijn er enkele nieuwe
en krachtige ontstekingsremmende middelen bij
gekomen, de zogenaamde biologicals, met name de
TNF-alpha remmers infliximab en adalimumab. Deze
zijn effectief bij patiënten met ernstige
hidradenitis suppurativa, vooral bij de
patiënten waarbij ernstige ontstekingsreacties
rondom de abcessen en fistels optreden. Er zijn
ook studies uitgevoerd naar andere biologicals
zoals ustekinumab en er lopen nog studies naar
andere nieuwe biologicals. Er zijn in Nederland
op dit moment (2017) 2 middelen beschikbaar voor
hidradenitis suppurativa: infliximab (merknamen
Remicade, Remsima of Inflectra), wat alleen via
een infuus gegeven kan worden, en adalimumab
(merknaam Humira) injecties. Infliximab is het
langst op de markt. Adalimumab is een nieuwer
product, en bij adalimumab zijn gecontroleerde
studies gedaan bij een groot aantal patiënten
met hidradenitis, met het doel om het middel te
registreren. Sinds 2015 is adalimumab
geregistreerd en kan worden voorgeschreven bij
hidradenitis suppurativa. Infliximab is niet
geregistreerd maar kan off-label worden
voorgeschreven en wordt ook vergoed. Infliximab
en adalimumab behoren tot de dure
geneesmiddelen. Sinds 2012 worden dure
geneesmiddelen niet meer rechtstreeks door de
zorgverzekeraars vergoed, maar betaald uit het
budget voor dure geneesmiddelen van de
ziekenhuizen. Deze budgetten staan steeds meer
onder druk omdat er jaarlijks meer zeer dure
geneesmiddelen bijkomen. Hierdoor heeft niet elk
ziekenhuis de beschikking over voldoende budget
om hidradenitis patiënten te behandelen.
Prednison
Prednison
(prednisolon) is een krachtig ontstekingsremmend
middel. Het werkt zeker ook bij hidradenitis
suppurativa maar het probleem is dat prednison
veel bijwerkingen geeft als het langdurig en in
een hoge dosis moet worden gegeven. Omdat bij HS
de geneesmiddelen meestal voor langere tijd nodig zijn,
is prednison niet de eerste keus. Als er weinig
alternatieven zijn kan het worden gebruikt. Het
kan kortdurend (enkele weken) worden gegeven in
een dosering van 40-60 mg per dag. Als het
langdurig moet worden voorgeschreven dan is het
beter om een lage dosering te gebruiken, 15 tot
20 mg per dag. De belangrijkste bijwerking bij
prednison is het krijgen van een bol gezicht en
een abnormale vetverdeling. Ook kan er
suikerziekte ontstaan. Andere bijwerkingen zijn
botontkalking, striae, en een verhoogde kans op
infecties. Zie verder de
bijsluiter
van prednisolon.
Dapson
Dapson (diaminodifenylsulfon) is een
antibioticum dat wordt gebruikt bij de
behandeling van bijzondere infecties zoals
lepra. Daarnaast heeft het middel ook een
remmend effect op ontstekingen. Het is in
doseringen tussen de 50 en 150 mg per dag ook
toegepast bij hidradenitis suppurativa en er
wordt gerapporteerd dat het enige werking heeft.
De studies die hierover zijn gepubliceerd zijn
niet van zeer goede kwaliteit, en het aantal
behandelde patienten is laag. Het kan eventueel
worden geprobeerd als er geen andere
alternatieven zijn. Dapson is verkrijgbaar in
deelbare tabletten à 100 milligram. De
belangrijkste bijwerkingen van dapson is
bloedarmoede. Dit treedt vooral op bij mensen
die een bepaald enzym missen
(glucose-6-phosphate dehydrogenase (G-6-PD)
deficiëntie). Er kunnen ook andere bijwerkingen
optreden. Zie verder de
bijsluiter van dapson.
Infliximab
Infliximab (anti-TNF-α, merknamen
Remicade,
Remsima of Inflectra) is
een kunstmatig gemaakt antilichaam dat zich
bindt aan het in het lichaam voorkomende stofje
TNF-alpha. TNF-alpha is een eiwit dat een rol
speelt in allerlei ontstekingsprocessen.
Infliximab (anti-TNF-α) remt dus deze
ontstekings-processen door zich te binden aan
TNF-alpha. TNF-alpha wordt in het
lichaam aangemaakt door cellen die deel uitmaken
van ons afweersysteem. Het komt daar vrij waar
iets aan de hand is, bijvoorbeeld een infectie
met bacteriën, of een ontsteking, of een
beschadiging. Het vrijkomen van TNF-alpha
versterkt de ontstekingsreactie: witte
bloedlichaampjes (leukocyten) worden
aangetrokken en geactiveerd en veroorzaken nog
meer ontsteking. Er ontstaat hierdoor lokaal
roodheid, warmte, zwelling, en pijn.
Deze ontstekingsreactie is een normaal
mechanisme in het lichaam, bedoeld om
bijvoorbeeld bacteriën op te ruimen. Maar er
bestaan ziekten waarbij de ontstekingsreactie
ongecontroleerd uit de hand loopt en schade
veroorzaakt aan de omgevende weefsels. Hiervan
is sprake bij onder andere de ziekte van Crohn
(ontsteking van de darm), reumatoïde artritis
(ontsteking van de gewrichten), en psoriasis
(ontsteking van de huid). Bij al deze
aandoeningen kan de ontsteking worden geremd
door infliximab (anti-TNF-α).
Infliximab
is al vele jaren beschikbaar en de eerste ziekte
waarbij het gebruikt werd, was de ziekte van
Crohn. Patiënten met de ziekte van Crohn hebben
soms ook last van hidradenitis suppurativa. Deze
twee aandoeningen kunnen samen voorkomen. Crohn
patiënten die werden behandeld met infliximab
merkten op dat het opeens ook heel goed ging met
hun hidradenitis suppurativa. Dit werd rond
2002-2003 bekend. In de jaren daarna werd bekend
dat infliximab ook werkt bij patiënten die
alleen hidradenitis suppurativa hebben, zonder
de ziekte van Crohn. Er zijn vele studies
verschenen waarin een goed effect werd
beschreven. Er is ook een studie gedaan waarin
het middel werd vergeleken met een nep
behandeling (placebo). De patiënten die het
echte middel kregen rapporteerden een grote
verbetering van hun kwaliteit van leven. Het
middel is niet geregistreerd voor de behandeling
van HS. Om een geneesmiddel te kunnen
registreren moeten goed opgezette gecontroleerde
studies worden uitgevoerd bij honderden
patiënten. Dit is zeer kostbaar. De fabrikant
van Remicade (infliximab) heeft dit niet meer
kunnen doen omdat deze investering niet meer
rendabel zou zijn omdat het patent verlopen was.
Infliximab wordt toegediend per infuus. De
hoeveelheid wordt afgestemd op het lichaams
gewicht (5 mg per kg). Twee weken na de eerste
gift wordt de tweede gift gegeven, en weer vier
weken later de derde gift. Daarna is het om de 8
weken.
Infliximab onderdrukt het afweersysteem,
hierdoor kunnen infecties eerder optreden of
ernstiger verlopen. Soms (niet vaak) ontstaan
allergische reacties of andere reacties na een
infuusbehandeling. Een bijzondere bijwerking,
niet genoemd in de bijsluiter omdat het alleen
bij hidradenitis patiënten optreedt, is het
plotseling ontstaan van gewrichtsklachten. Deze
klachten verdwijnen weer na het staken van de
behandeling. Zie verder de
pagina met informatie over infliximab bij
hidradenitis suppurativa en de
bijsluiter van infliximab.
Adalimumab
Adalimumab
(anti-TNF-α, merknaam
Humira) is
net als infliximab een kunstmatig gemaakt antilichaam dat zich
bindt aan het in het lichaam voorkomende stofje
TNF-alpha. In
vergelijking tot infliximab is adalimumab nog
zuiverder. Het bevat alleen bestanddelen die
natuurlijk bij de mens voorkomen. Dit wordt
humaan recombinant genoemd. Adalimumab is in
gecontroleerde studies onderzocht bij grote
aantallen patienten met hidradenitis
suppurativa. Er is gekeken naar de afname van
het aantal ontstekingen en abcessen.
Verschillende schema's zijn onderzocht,
adalimumab om de week, zoals bij psoriasis wordt
gegeven, en adalimab elke week. Het bleek dat
met adalimumab 40 mg per week het aantal
abcessen en ontstekingen afnam. Op grond van
deze studies is adalimumab 40 mg wekelijks
geregistreerd voor de behandeling van bij
hidradenitis suppurativa. In het begin wordt
vaak een oplaad dosis gegeven: 160 mg, 80 mg, en
daarna 40 mg per week. Zie verder de
pagina met
informatie over adalimumab of de
bijsluiter van adalimumab.
|
Middelen die de
talgklierproductie remmen
Bij vrouwen kan
een speciale anticonceptie pil worden
voorgeschreven (Diane-35). De
bijwerkingen zijn vergelijkbaar met die van een
gemiddelde gewone anticonceptiepil. De Diane 35
pil geeft een iets hogere kans op trombose,
circa 2 keer zo hoog als bij een gewone
anticonceptiepil. Het duurt enige maanden
voordat het effect zichtbaar wordt, en de
werking bij acne inversa is minder goed dan bij
gewone acne.
Andere middelen die de
talgklieren beïnvloeden zijn de van vitamine
A-zuur afgeleide preparaten isotretinoïne en acitretine
(Neotigason).
Isotretinoïne werkt goed bij gewone acne, maar het
effect bij acne inversa is gering.
Waarschijnlijk omdat niet de talgklierproductie
het probleem is bij acne inversa, maar de
afsluitingen van de klier-afvoergangen.
Neotigason werkt iets beter omdat het de
verhoorning van de huid remt, en tevens
ontstekingsremmend werkt. Voor beide middelen
geldt dat er aanzienlijke bijwerkingen kunnen
optreden.
Orale
anticonceptiva
De Diane pil
bevat 2 mg cyproteronacetaat en 35 mg
ethinylestradiol. De tablet wordt als een gewone
anticonceptiepil ingenomen gedurende 21 dagen in
de volgorde die op de strip staat aangegeven.
Daarna volgt een tabletvrije periode van 7
dagen. In deze periode treedt doorgaans een
onttrekkingsbloeding op, die meestal op de
tweede of derde dag na de laatste tablet begint.
Het duurt minimaal drie maanden voordat de
symptomen verminderen; daarna ten minste nog 3-4
cycli doorbehandelen. Zie verder de
bijsluiter van Diane-35.
Vanwege het risico op
trombose dat bij de Diane pil hoger is dan bij
gewone anticonceptiepillen is het ook een optie
om gewone anticonceptipillen te gebruiken zoals
Microgynon-30 (ethinylestradiol 30 µg /
levonorgestrel 150 µg) of Microgynon-50
(ethinylestradiol 50 µg / levonorgestrel 125
µg). Zie verder de
bijsluiter van Microgynon-30 en de
bijsluiter van Microgynon-50.
Isotretinoïne
Isotretinoïne is net als acitretine een van
vitamine A afgeleid geneesmiddel dat een effect
heeft op de groei van bovenste huidlaag. De
opbouw van de huid wordt veranderd.
Isotretinoïne is effectief bij acne vulgaris,
ook bij de ernstige varianten met cysten, maar
het effect op de ontstekingen en fistelvorming
bij hidradenitis suppurativa valt tegen. Er zijn
meerdere artikelen verschenen waarin werd
gerapporteerd dat het niet of onvoldoende
werkzaam zou zijn. Isotretinoïne is een middel
dat diverse bijwerkingen kan hebben, en het mag
niet te lang of in een te hoge dosering worden
gebruikt. Het kan niet worden gecombineerd met
antibiotica uit de tetracyclinen groep. Vrouwen
die isotretinoïne of acitretine gebruiken mogen
absoluut niet zwanger worden, deze middelen zijn
schadelijk voor de ongeboren vrucht. Zie verder
de
bijsluiter van isotretinoïne.
Acitretine
Acitretine is ook
een van vitamine A afgeleid geneesmiddel. Het
heeft een effect op de bovenste huidlaag. Het
remt de groei van huidcellen, het remt de
verhoorning van de huid, en het heeft een
effect op de opbouw ervan. Er zijn aanwijzingen
uit studies met kleine aantallen patiënten, dat
het een effect heeft op hidradenitis
suppurativa. De theorie daar achter is dat het
de verhoorning remt van de huid die de
binnenkant van de haarzakjes bekleedt, waardoor
die minder vaak verstopt raken. Daarnaast heeft
het ontstekingsremmende eigenschappen. De
belangrijkste bijwerkingen zijn een droge huid
en droge ogen en lippen. Ook een verhoogd
cholesterol gehalte kan voorkomen. Vrouwen die
acitretine gebruiken mogen absoluut niet zwanger
worden, dit middel is schadelijk voor de
ongeboren vrucht. Zie verder de
bijsluiter van acitretine.
|
Verbandmiddelen
Bij
hidradenitis suppurativa zijn er soms meerdere
gebieden met openingen waar pus uit lekt. Deze
plekken kunnen worden verbonden met een
absorberend gaaskompres, vast gezet met papieren
pleister, of met een chirurgisch pleister
bestaande uit een absorberend wond kussen in het
midden, omgeven door een kleeflaag. Bij langer
gebruik van pleisters met een sterke kleeflaag
kan de huid geirriteerd raken. Een comfortabeler
verband, wel veel duurder, is dan een
absorberend schuimverband, met een milde
siliconen kleeflaag. Sterk lekkende fistel
openingen kunnen ook worden bedekt met een
sterkabsorberend celstof kompres, met een niet
doorlatende toplaag.
Wonden die zijn
ontstaan na chirurgische ingrepen kunnen op
diverse manieren worden verbonden. Het verbind advies
wordt door de operateur gegeven. Wonden die
opengelaten worden moeten meestal dagelijks
onder de douche worden uitgespoeld en kunnen
worden verbonden met een betadine jodium zalf
gaas op de wond en een absorberend gaas daar
boven op.
Er zijn talloze manieren om
wonden te verbinden en er zijn duizenden
verschillende verbanden. Zie voor een overzicht
op de website
www.wondbedekkers.nl. Het kan verstandig
zijn om de hulp in te roepen van een
gespecialiseerde wondverpleegkundige die weet
welke materialen er allemaal verkrijgbaar zijn
en wat kan worden toegepast bij een specifieke
wond of situatie.
|
Literatuur
| • |
NVDV Richtlijn hidradenitis 2017.
PDF |
| • |
Boer J, Jemec GBE. Resorcinol peels as a
possible self-treatment of painful nodules in
hidradenitis suppurativa. Clinical &
Experimental Dermatology 2010;35(1):36-40. |
| • |
Boer J, Dijkstra AT, Baar TJM, van der Meer JB.
Hidradenitis suppurativa (acne inversa): lokale
behandeling met resorcine. Nederlands
Tijdschrift voor Dermatologie en Venereologie
2001;11:348-349. |
| • |
Clemmensen OJ. Topical treatment of hidradenitis suppurativa
with clindamycin. International Journal of Dermatology
1983;22:325-328. |
| • |
Mendonca C, Griffiths C. Combination therapy with clindamycin
and rifampicin is effective for hidradenitis suppurativa. Poster at
the American Academy of Dermatology Annual Meeting 2005. |
| • |
Del Rosso JQ, Schmidt NF. A review of the anti-inflammatory
properties of clindamycin in the treatment of acne vulgaris. Cutis
2010;85(1):15-24. |
| • |
van der Zee H, Boer J, Prens E, Jemec GBE. The effect of
combined treatment with oral clindamycin and oral rifampicin in
patiënts with hidradenitis suppurativa. Dermatology
2009;219:143-147. |
| • |
Join-Lambert O. Efficacy of rifampin-moxifloxacin-metronidazole
combination therapy in hidradenitis suppurativa. Dermatology
2011;222(1):49-58. |
| • |
Jemec GBE. Hidradenitis Suppurativa. Springer, Berlin,
Heidelberg, 2006:138-140. |
| • |
Yazdanyar S. Dapsone therapy for hidradenitis suppurativa: a
series of 24 patients. Dermatology 2011;222:342-346. |
| • |
Zouboulis CC. European S1 guideline for the treatment of
hidradenitis suppurativa / acne inversa. JEADV 2015;29:619-644. |
| • |
Grant A. Infliximab therapy for patients with moderate to severe
hidradenitis suppurativa: a randomized, double-blind,
placebo-controlled crossover trial. JAAD 2010;62:205-217. |
| • |
Kimball AB. Adalimumab for the treatment of moderate to severe
hidradenitis suppurativa: a parallel randomized trial. Ann Intern
Med 2012;157:846-855. |
| • |
Kimball AB et al. Assessing the validity, responsiveness and
meaningfulness of the Hidradenitis Suppurativa Clinical Response
(HiSCR) as the clinical endpoint for hidradenitis suppurativa
treatment. Br J Dermatol 2014;171(6):1434-1442. |
| • |
Gulliver WP. Experience with ustekinumab for the treatment of
moderate to severe hidradenitis suppurativa. J Eur Acad Dermatol
Venereol 2012;26(7):911-914. |
| • |
Blok JL, Li K, Brodmerkel C, Horvátovich P, Jonkman MF,
Horváth B. Ustekinumab in hidradenitis suppurativa: clinical results
and a search for potential biomarkers in serum. Br J Dermatol 2015
Dec 7 bjd.14338. |
| • |
Leslie KS. An open-label study of anakinra for the treatment of
moderate to severe hidradenitis suppurativa. JAAD
2014;70(2):243-251. |
| • |
Tzanetakou V, Kanni T, Giatrakou S, et al. Safety and Efficacy
of Anakinra in Severe Hidradenitis Suppurativa: A Randomized
Clinical Trial. JAMA Dermatol 2016;52(1):52-59. |
| • |
Mortimer PS. A double-blind controlled cross-over trial of
cyproterone acetate in females with hidradenitis suppurativa. Br J
Dermatol 1986;115:263-268. |
| • |
Soria A. Absence of efficacy of oral isotretinoin in
hidradenitis suppurativa: a retrospective study based on patients'
outcome assessment. Dermatology 2009;218(2):134-135. |
| • |
Hogan DJ. Successful treatment of hidradenitis suppurativa with
acitretin. J Am Acad Dermatol 1988;19:355-356. |
|
|
|
|
|
|
